Almanya ilk kez bir BM sosyal haklar sürecinde hesap veriyor

Almanya, sosyal haklara ilişkin bir Birleşmiş Milletler mekanizmasında ilk kez resmen yanıt vermek zorunda. Gerekçe, ilticası başka bir AB ülkesinde incelenmesi gereken bir Suriyeliye uygulanan ağır sosyal kısıtlama. Trafik ışığı koalisyonu döneminde çıkarılan düzenleme, bu kişilere artık barınma, sağlık hizmeti ve geçim desteği sağlanmamasını öngörüyordu. En büyük risk olarak da ‘evsizlik’ uyarısı dile getirilmişti.

Davayı izleyen Özgürlük Hakları Derneği’nin (GFF) paylaştığı bilgilere göre; Thüringen’de yaşayan 20 yaşındaki Suriyeli genç tam da bu nedenle tüm yardımlarını kaybetti. Başvurusu reddedildi ve sorumlu ülke olarak Malta gösterildi. Şubat ayında kaldığı yerden çıkarıldı, sağlık kartı iptal edildi. Malta’ya gitmesi ise mümkün değil; pasaportu yok ve Alman makamları dönüş süreci için Malta ile hiçbir koordinasyon kurmadı.

BM komitesinin talimatı uygulanmadı

GFF, iç hukuk yollarından sonuç alamayınca dosyayı BM Sosyal Haklar Komitesi’ne taşıdı. Almanya, 2023’te bireysel başvuru hakkını tanıyan protokolü imzalamıştı. Bu nedenle komite ilk kez Berlin’den açıklama istedi.

Komite, ekim ortasında Almanya’ya geçici bir tedbir gönderdi. Tedbir bildiriminde “Genç Suriyelinin barınma, sağlık hizmeti ve asgari yaşam koşullarına derhâl erişimi sağlanmalı” denildi. Ancak genç hâlâ hiçbir destek almıyor. GFF’den Lena Frerichs, “Arkadaşlarının yanında kalıyor, acil diş tedavisine ihtiyacı var” diyor.

Bakanlıklar arasında dosya trafiği

ARD’nin edindiği bilgilere göre yazı haftalardır bakanlıklar arasında dolaşıyor. Önce Dışişleri Bakanlığı’na ulaştı, oradan Çalışma Bakanlığı’na iletildi. İçişleri ve Adalet Bakanlıkları da bilgilendirildi. Buna rağmen Thüringen’deki yerel idareye hâlâ resmî bir talimat ulaşmadı.

Yerel makamlar, uluslararası bir komite kararına kendi başlarına yanıt veremeyeceklerini, ulusal mevzuat gereği federal hükûmetten talimat beklediklerini söylüyor.

Hükûmet: Komite kararları bağlayıcı değil

Dışişleri, BM komitesinin talimatının hukuken bir ‘öneri’ olduğunu savunuyor. Çalışma ve İçişleri Bakanlıkları da komitenin bir mahkeme olmadığını, bu kararların ‘danışma niteliğinde’ olduğunu belirtiyor. Yine de bakanlıklar, bu önerilerin insan hakları açısından ‘yüksek siyasi ağırlık’ taşıdığını kabul ediyor.

GFF ise bunun tam tersini söylüyor. Frerichs, “Bu sadece kibar bir tavsiye değil. Komite, geçici tedbirlerin bağlayıcı olduğunu birçok kez açıkça ifade etti” diyor. BM prosedürleri de taraf devletlerin bu tedbirlere uyması gerektiğini vurguluyor; aksi hâlde devletler ‘iyi niyet yükümlülüğünü’ ihlâl etmiş sayılıyor.

Asıl soru: Almanya neden ilk dosyada bile adım atmıyor?

Uzmanlara göre mesele hukuktan çok siyasî. Almanya mekanizmaya yeni katılmış bir ülke olarak, daha ilk vakada komite talimatına uymayarak sürecin meşruiyetini zayıflatıyor. Bu durum, diğer ülkelerin de benzer tavsiyeleri görmezden gelmesini kolaylaştırabilir.

Oysa Berlin 2023’te protokolü imzalarken ‘uluslararası insan hakları standartlarına bağlılığını güçlendirdiğini’ duyurmuştu. Bugün ise ilk dosyada bile adım atılmaması, hükûmetin kendi taahhütleriyle çelişiyor.