İngiltere ve Galler’de içme suyu alarmı

İçme suyu denetçisi (DWI), kanser ve hormon bozukluklarıyla ilişkilendirilen PFAS maddelerinin arıtılmamış kaynaklarda ‘insan sağlığı için potansiyel tehlike’ düzeyine çıktığını açıkladı. Şirketlere, PFAS izlemesini artırma, arıtmayı iyileştirme ve kirli suları daha temiz kaynaklarla karıştırma gibi önlemleri içeren takvimli talimatlar gönderildi.

Kaç kişiyi etkiliyor?

BBC ve Watershed Investigations’ın DWI verileriyle yaptığı analize göre yüzlerce arıtma tesisi, rezervuar, sondaj kuyusu ve şebekede PFAS riski işaretlendi. Bu altyapılar en az 6 milyon kişiye hizmet veriyor; gerçek sayı daha yüksek olabilir. Anglian Water (yaklaşık 4,2 milyon) ve Wessex Water (1,2 milyon) başta olmak üzere Severn Trent, South Staffordshire ve South West Water da harekete geçmesi istenen şirketler arasında. Affinity Water’ın beş, United Utilities’in iki tesisinde risk notu bulunuyor.

PFAS nedir, neden sorun?

PFAS; su, yağ ve kir tutmayan özellikleri nedeniyle sanayide yaygın kullanılan, doğada kalıcı ve bedende birikebilen sentetik kimyasallar. Bazıları kanser, hormon dengesizlikleri ve doğurganlık sorunlarıyla ilişkilendiriliyor. En bilinenleri PFOS ve PFOA, DSÖ tarafından kanserojen sınıfa alındı ve yasaklandı. Başlıca kirlenme kaynakları arasında havaalanları, askerî tesisler, kimya üretimi, itfaiye eğitim alanları, arıtma çamurlarının tarlalara serilmesi ve bazı pestisitler bulunuyor. Çevre Ajansı, ülke genelinde 10 bine kadar ‘sıcak nokta’ olabileceğini öngörüyor.

Bölgesel uyarılar ve takvim

Affinity Water’ın Hertfordshire’daki Holywell, Baldock, Wheathampstead ve Essex’teki Ardleigh tesisleri PFOS; Londra Hillingdon’daki Blackford tesisi ise PFOA açısından riskli. Şirketin 2029’a kadar daha iyi filtrasyon kurması ya da karışım yoluyla seviyeleri düşürmesi gerekiyor. South Staffordshire Water’ın Cambridgeshire’daki kaynağında Duxford havaalanındaki yangın köpüklerinin olası etkisi inceleniyor. Severn Trent’in Cropston tesisinde artan PFAS seviyeleri izleniyor. South West Water’ın etkilenen kaynaklarının tamamı Scilly Adaları’nda. United Utilities’in Southport Royal Oak ve Wickenhall tesislerine de bildirim yapıldı.

Sınırlar nasıl değişti?

Birleşik Krallık, 2007’de PFOA/PFOS için 10.000/1.000 ng/l sınırı uyguluyordu. PFOA 2009’da 5.000 ng/l’ye indirildi. 2021’de her ikisi için de 100 ng/l sınırı benimsendi. DWI, Ocak 2025’te 48 PFAS türünün toplamını 100 ng/l ile sınırladı. Uzman Hans Peter Arp, bu eşiklerin yeterince koruyucu olmadığını savunuyor; Danimarka’daki 2 ng/l standardını örnek göstererek ‘nanofiltrasyon’ veya ‘iyon değişim reçineleri’ gibi ileri arıtmayı, kirli toprak ve yeraltı sularının temizliğini ve yeni emisyonların engellenmesini öneriyor.

Maliyet ve tartışma

PFAS kirliliğinin temizliğinin Birleşik Krallık ve Avrupa genelinde 20 yılda 1,6 trilyon sterline, yılda 84 milyar sterline ulaşabileceği hesaplanıyor. Water UK, PFAS’ların yasaklanmasını ve ‘ulusal bir temizleme planının kirleten üreticilerce finanse edilmesini’ istiyor. Hükûmet ise “Birleşik Krallık’ta içme suyu standartlarının dünya çapında çok yüksek” olduğunu, 2021’de belirlenen güvenli seviyelerin musluk suyunda aşıldığına dair kanıt bulunmadığını ve su kalitesini artırmak için 2 milyar sterlinlik özel sektör yatırımı taahhüt edildiğini vurguluyor.

AB ve Birleşik Krallık’ın yönü

AB, binlerce PFAS’ı kapsayacak geniş bir kısıtlamayı değerlendiriyor; sanayi kesimi buna karşı çıkıyor. Birleşik Krallık’ta şimdilik AB’ye paralel kapsamlı bir yasak planı yok. Chem Trust’tan Dr. Shubhi Sharma, “İçme suyu PFAS maruziyetinin başlıca kaynağı. Mevcut standartlar koruyucu değil” diyerek AB seviyesinde katı eşiklerin benimsenmesini ve ‘kirleten öder’ ilkesinin uygulanmasını savunuyor.