Fransa - Cezayir ilişkileri yeniden masada

İki ülke arasındaki gerilim, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Temmuz 2023’te Batı Sahra’da Fas’a özerklik verilmesini desteklemesiyle tırmandı. Bu açıklama, Cezayir’de sert tepkilere yol açtı.

Ticarette büyük düşüş

Fransa’nın bu tutumu, ekonomik ilişkilere de yansıdı. Cezayir, Fransız şirketlerin ülke içindeki etkisini sınırlandırmaya başladı. Buğday ithalatı neredeyse durdu. Geçmişte milyonlarca ton buğday alınırken, bu yıl yalnızca bir kez, 30 bin tonluk bir sevkiyat yapıldı. İkili ticarette yazdan bu yana yaklaşık yüzde 30’luk düşüş yaşandı.

Yeni temaslar bugün başlıyor

Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot, 1 Nisan’da yaptığı açıklamada göç, adli işbirliği, güvenlik ve ekonomik konularda ilerleme sağlamanın önemine dikkat çekti. Barrot bu çerçevede, bugün Cezayir’e giderek temaslarda bulunacak.

İki liderin görüşmesi yol açtı

Barrot’un ziyareti, Cumhurbaşkanı Macron ile Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülmecid Tebbun’un 31 Mart’ta yaptığı telefon görüşmesinin ardından kararlaştırıldı. Liderler, ilişkileri düzeltmek amacıyla geniş kapsamlı bir yol haritası üzerinde uzlaştı.

Sansal davası krizi derinleştirdi

Kasım 2023’te Cezayir asıllı Fransız yazar Buâlem Sansal’ın tutuklanması da tansiyonu artırdı. 80 yaşındaki yazar, kısa süre önce beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Fransa, af beklentisini sürdürüyor.

Göç anlaşması da masada

Göç politikaları da tartışma konusu. Cezayir, Fransa’nın sınır dışı kararlarına yeterince uymadığı gerekçesiyle eleştiriliyor. Bunun üzerine Fransa İçişleri Bakanı, 1968 tarihli göç anlaşmasının yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi.

Tarihi yaralar hâlâ taze

İki ülke arasındaki gerginlik, sömürge geçmişine dayanıyor. 1954–1962 yılları arasında süren Cezayir Bağımsızlık Savaşı’nda yüz binlerce insan hayatını kaybetti. Macron, geçmişle yüzleşme yönünde bazı adımlar atsa da, Cezayir’in Fransa karşıtı bir tarih yazdığını savunarak tartışmaları körüklüyor.

Uzmanlar uyarıyor

Uzmanlara göre, Macron’un Batı Sahra’daki tutumunda değişiklik yapmaması, Cezayir’in Fransız şirketlere yeniden kolaylık sağlamasını zorlaştıracak. Görüşmelerin sonucunda ilişkiler düzelebilir, ancak gerilim hâlâ tamamen sona ermiş değil.

Cezayir'in Fransız sömürgesi dönemi

Cezayir'in Fransa tarafından sömürgeleştirilmesi, 1830'da başladı ve 1962'de bağımsızlığın kazanılmasına kadar sürdü. Bu süreçte, Cezayir halkı büyük acılar yaşadı ve ülke derin ekonomik, sosyal ve kültürel yaralar aldı.

Fransa, 1830'da Cezayir'i işgal etti ve bu işgal, Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgedeki 300 yıllık egemenliğini sona erdirdi. İlk yıllarda, Fransız ordusu yerel direnişi bastırmak için sert yöntemler kullandı; bu dönemde savaş, hastalık ve kıtlık nedeniyle 500 bin ila 1 milyon Cezayirli hayatını kaybetti.

Fransız yönetimi altında, verimli topraklar Avrupalı yerleşimcilere tahsis edildi, bu da birçok Cezayirlinin topraklarını kaybetmesine ve yoksullaşmasına neden oldu. Eğitim ve sağlık gibi alanlarda da ayrımcılık yapıldı; 1940-1945 yılları arasında Müslüman çocukların sadece yüzde 9'u ilkokula gidebiliyordu ve yetişkinler arasındaki okuma yazma oranı yüzde 14'tü.

Cezayir'in bağımsızlık mücadelesi, 1954'te başladı ve 1962'de sona erdi. Bu savaş sırasında, tahminlere göre 300 bin ila 1,5 milyon Cezayirli yaşamını yitirdi. Savaşın sonunda, Cezayir 5 Temmuz 1962'de bağımsızlığını kazandı. Bu, hem Fransa hem de Kuzey Afrika için tarihî bir dönüm noktası oldu.