Zelenski’den tarihi barış planı!

Ukrayna Devlet Başkanı Volodımır Zelenski, 24 Aralık sabahı olası bir barış planının 20 maddesini gazetecilerle paylaştı. Bild gazetesinin aktardığı taslakta, Ukrayna’ya NATO’nun 5'inci maddesine benzer güvenlik garantileri, Avrupa Birliği (AB) üyeliği sürecinin hızlandırılması ve yeniden inşa için yüz milyarlarca avroluk destek gibi başlıklar yer aldı.

Zelenski, en tartışmalı bölümün toprak olduğunu belirtti. Rusya’nın kontrol ettiği ve ilhak ettiğini açıkladığı bölgelerde fiilî durumun nasıl ele alınacağına dair iki senaryonun masada olduğunu söyledi.

İlk seçenek: Fiilî temas hattı ve denetim

Zelenski’nin anlattığı ilk senaryoda; Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’da anlaşma anındaki askerî temas hattının fiilen temas çizgisi kabul edilmesi, hattın uluslararası güçlerce denetlenmesi öngörülüyor. Bu çerçevede Kırım’ın da fiilen Rusya kontrolünde kalacağı, toplamda Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 18’inin uzun vadede Rus denetiminde olabileceği ifade ediliyor.

Ukrayna tarafı ise buna karşılık, ilhak edilmeyen Dnipropetrovsk, Mıkolayiv, Sumi ve Harkiv gibi bölgelerden Rus birliklerinin çekilmesini şart koşuyor. Taslağa göre bu çekilme olmadan anlaşmanın yürürlüğe girmesi mümkün görülmüyor.

İkinci seçenek: Özel ekonomik bölge ve 40 kilometre şartı

İkinci senaryoda Donbas’ta özel ekonomik bölge kurulması ve alanın askerî açıdan gevşetilmesi gündeme geliyor. Zelenski, bu modelde geri çekilmenin karşılıklı olması gerektiğini savundu ve “Ukrayna kendi tarafında çekilecekse Rusya da yaklaşık 40 kilometre aynı mesafede geri çekilmeli; hattı uluslararası güçler denetlemeli” dedi.

Bu başlığın, Rusya’nın sahadaki kazanımlarını koruma yaklaşımıyla çeliştiği için Moskova’da sert itirazla karşılaşabileceği değerlendiriliyor. Haberde, Rusya’nın Ukrayna’nın Donbas’tan tamamen çekilmesini istediği; Kiev’in ise bunu ancak belirli koşullarla tartışabileceği aktarıldı.

Referandum ve gerçek ateşkes vurgusu

Zelenski, toprakla ilgili bir geri adımın ancak tüm planı kapsayan bir referandumdan sonra mümkün olabileceğini söyledi. Ukrayna tarafı, referandum için en az 60 gün gerektiğini, bu süreçte gerçek bir ateşkes olmadan oylamanın meşru olmayacağını savunuyor. Haberde, Rusya’nın kısa süreli bir ateşkese dahi sıcak bakmadığı ve ilerlemeyi sürdürmek istediği değerlendirmesi de yer aldı.

Taslağın diğer başlıkları

Zelenski’nin aktardığı 20 madde içinde; Ukrayna’nın egemenliğinin teyidi, kapsamlı bir saldırmazlık düzeni, temas hattının teknolojiyle izlenmesi, Ukrayna ordusunun barış döneminde 800 bin personel seviyesinde kalması ve AB’ye üyelik hedefi bulunuyor. Kısa vadede Avrupa pazarına ayrıcalıklı erişim de öneriler arasında.

Ekonomik boyutta, yeniden inşa ve toparlanma için fonlar kurulması ve toplamda yüz milyarlarca avroluk kaynak hedefi öne çıkıyor. Nükleer başlıklarda ise Ukrayna’nın nükleer silahsız statüsünü koruması ve Zaporijya Nükleer Santrali’nin işletilmesine dair çok taraflı bir çerçevenin tartışılması dikkat çekiyor.

Taslağa göre uzlaşı sağlanırsa tam ateşkesin derhâl devreye girmesi de planın son maddeleri arasında. Ancak metin, özellikle toprak ve güvenlik denetimi başlıklarında tarafların pozisyonları arasındaki fark nedeniyle kısa vadede ortak zeminin bulunmasının zor olabileceğine işaret ediyor.