Almanya ile Türkiye arasında döner krizi

Türkiye'nin döneri "Geleneksel Ürün Adı" (TGS) olarak tescil ettirmek için Avrupa Birliği'ne başvurması, Almanya'da geniş tartışmalara neden oldu. Uluslararası Döner Federasyonu (UDOFED) tarafından yapılan başvuru, Avrupa Komisyonu tarafından kabul edilerek 24 Nisan 2024 tarihli Resmî Gazetede yayımlandı. Karara göre, üç aylık itiraz süresi içinde Almanya'dan 10 itiraz dilekçesi sunuldu.

Dönerin standartları ve tescil süreci

Başvuruda, dönerin sadece yukarıdan aşağıya doğru ve 55 santimetre uzunluğunda bir bıçakla kesilebileceği belirtildi. "Et döner" olarak adlandırılan üründe kullanılacak sığır, en az 16 aylık olmalı. Eğer tescil gerçekleşirse, işletmeler döner tabelasını kullanmaya devam edebilmek için ek maliyetlerle karşılaşacak. Uzmanlar, hayvanların daha uzun süre bakılmasının maliyet artışlarına neden olacağını söylüyor. Tariflerini değiştirmek istemeyen üreticiler, döner için yeni bir isim arayışına girebilir.

Almanya'daki döner kültürü

Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, nisan ayında Türkiye'ye yaptığı ziyarette bir Türk döner ustasıyla birlikte gelmişti. Steinmeier, dönerin Almanya'nın ulusal yemeği hâline geldiğini ve dönerin en çok tüketilen fast-food ürünü olduğunu belirtmişti. Döner, son yıllarda Alman ekonomisi için de önemli bir gösterge hâline geldi. Ülkede bir süredir hayat pahalılığı, döner fiyatı üzerinden tartışılır oldu.

Almanya'nın döner sektörü

Merkezi Berlin'de bulunan Avrupa'daki Türk Döner Üreticileri Derneği, yeni koruma kuralları konusunda şüpheci. Derneğe göre, Almanya'da döner sektörünün yıllık cirosu 2,4 milyar avro, Avrupa genelinde ise 3,5 milyar avro. Alman Otel ve Restoranlar Birliği (DEHOGA), tescil başvurusunun kalite standartlarıyla değil, dönerin Almanya'da ne anlama geldiğiyle ilgili olduğunu belirtti.

Hukuki süreç ve itirazlar

Almanya'da 1992 yılından beri yürürlükte olan bir yönetmelik, dönerin kalite standartlarını belirlemiştir. Federal Tarım ve Gıda Dairesi, dönerin geleneksel spesiyalite olarak kaydedilmesine karşı Almanya'dan 10 adet itiraz sundu. Bu itirazlar, 24 Temmuz 2024'e kadar AB Komisyonu'na iletilecek ve ardından danışma süreci başlayacak. AB Milletvekili Marion Walsmann, dönerin tescil sürecinin kolay olmayacağını belirterek, dönerin kökeni konusunda birçok anlaşmazlık bulunduğunu ifade etti. Dönerin Türkiye'de köken almasına rağmen, Almanya'da Türk göçmenler tarafından geliştirilip farklı çeşitleriyle Alman ulusal yemeği hâline geldiğini vurguladı.